กินอะไรเมื่อไฟดับ? แนวทางสำรองอาหารแบบคนไทยเพื่อรับมือเหตุฉุกเฉิน

บทความนี้สรุปแนวทางเตรียมอาหารและน้ำสำรองสำหรับคนไทยในภาวะฉุกเฉิน โดยเน้นอาหารที่ให้พลังงานสูง เก็บได้นาน ไม่ต้องแช่เย็น และเหมาะกับสภาพอากาศร้อนชื้น รวมถึงน้ำดื่มและวิธีเก็บรักษาที่ปลอดภัย แนวทางเลือกรายการอาหารก่อน–หลังเกิดเหตุไฟฟ้าดับ วิธีทำอาหารเมื่อไม่มีไฟฟ้า และข้อควรรู้สำหรับบ้านที่มีเด็ก ผู้สูงอายุ หรือผู้ป่วย รวมถึงข้อมูลเฉพาะกรณีพื้นที่เสี่ยงน้ำท่วม เพื่อให้ครัวเรือนไทยสามารถจัดเตรียมสต็อกอาหารได้อย่างเป็นระบบและพร้อมรับสถานการณ์ได้จริง

ประเทศไทยเผชิญภัยฉุกเฉินหลากหลายรูปแบบ ทั้งน้ำท่วมใหญ่ พายุฤดูร้อน ดินสไลด์ หรือไฟฟ้าดับจากเหตุพายุรุนแรง ทำให้การเข้าถึงอาหารและน้ำดื่มเป็นเรื่องท้าทาย เอกสาร Food and Water in an Emergency ระบุว่าครัวเรือนควรมีเสบียงสำรองอย่างน้อย 14 วัน เพื่อความปลอดภัยของสมาชิกในบ้านทุกคน

ข้อมูลจากผู้เชี่ยวชาญด้านอาหารยังชี้ว่า ในภาวะฉุกเฉิน ร่างกายต้องการพลังงานและโปรตีนมากขึ้นจากการเคลื่อนไหวหรือรับมือสถานการณ์ตึงเครียด จึงควรเลือกอาหารที่ให้พลังงานสูงและเก็บรักษาง่าย

1. เลือกอาหารอย่างไรให้เหมาะกับวิถีคนไทย อาหารสำรองควรเป็นอาหารที่

• เก็บได้นานในอากาศร้อน
• ไม่ต้องแช่เย็น
• ให้พลังงานสูง
• เปิดกินได้ทันที

ผู้เชี่ยวชาญแนะนำให้เลือกอาหาร ธัญพืชเต็มเมล็ด ขัดสีน้อย เพราะอิ่มนานและให้เส้นใยสูง เช่น แครกเกอร์โฮลวีต ซึ่งเหมาะกับภาวะที่ต้องจำกัดปริมาณอาหารต่อวัน กลุ่มอาหารที่เหมาะจะเป็นอาหารสำรองยามภัยพิบัติ ได้แก่

   • อาหารกระป๋อง เช่น ปลาซาร์ดีน ปลากระป๋องในซอสมะเขือเทศ แกงกระป๋อง สตูว์ไก่
   • อาหารที่ให้คาร์โบไฮเดรตที่เก็บได้นาน เช่น ข้าวสาร ข้าวกล้อง บะหมี่กึ่งสำเร็จรูป เส้นหมี่อบแห้ง
   • โปรตีนพร้อมทาน เช่น ถั่วอบกรอบ ถั่วลิสง ฟองเต้าหู้อบกรอบ ทูน่ากระป๋อง ปลาเส้น
   • อาหารพลังงานสูงพกง่าย เช่น กราโนลา ธัญพืช แครกเกอร์ ซีเรียลถุงเล็ก ขนมปังกรอบ
   • ผลไม้อบแห้ง เช่น กล้วยตาก มะม่วงอบแห้ง ลูกเกด ซึ่งให้เส้นใยและพลังงาน
   • เครื่องปรุงพื้นฐาน เช่น น้ำตาล เกลือ พริกไทย และซอสต่าง ๆ เพื่อเพิ่มรสชาติ

2. การจัดเก็บและหมุนเวียนอาหารให้ปลอดภัยในสภาพอากาศร้อน  เราควรเก็บอาหารสำรองใน

• พื้นที่แห้ง อากาศถ่ายเท
• ไม่โดนแดด
• ห่างจากพื้นที่เสี่ยงสัตว์รบกวน

เทคนิคสำหรับบ้านคนไทย:

    - ใช้ กล่องพลาสติกฝาปิดแน่น กันมดและหนู

    - ใช้ “ระบบหมุนสต็อก” ของเก่าใช้ก่อน ของใหม่เก็บหลัง

       - ติดวันที่บนกล่องหรือห่อ

    - อาหารกระป๋องที่ บวม รั่ว หรือเป็นสนิม ให้ทิ้งทันที

3. แนวทางใช้อาหารเมื่อไฟฟ้าดับ  สามารถทำตามลำดับได้ดังนี้

• ใช้อาหารในตู้เย็นก่อน
• ใช้อาหารในช่องแช่แข็ง (ถ้าไม่เปิดประตูบ่อย อาหารอยู่ได้นานถึง 48 ชม.)
• ใช้อาหารแห้งและอาหารกระป๋องเป็นอันดับสุดท้าย

ต้องย้ำเตือนว่า อาหารสดที่อยู่ในที่มีอุณหภูมิสูงกว่า 4°C มากกว่า 2 ชั่วโมง ไม่ควรกิน โดยเฉพาะเนื้อสัตว์และนม เสี่ยงต่อการท้องเสียได้

4. วิธีทำอาหารเมื่อไม่มีไฟฟ้า

• ใช้เตาถ่านหรือเตาแก๊สพกพา ”นอกอาคาร” เท่านั้น
• ในอาคารใช้ Sterno (เชื้อเพลิงกระป๋อง) ได้ในปริมาณน้อย
• อาหารกระป๋องไม่จำเป็นต้องอุ่น หากจะอุ่น สามารถอุ่นได้ แต่ต้องเปิดฝาก่อน เพื่อป้องกันการระเบิด

5. การเตรียมน้ำดื่มให้เพียงพอ

    ให้สำรองอย่างน้อย 1 แกลลอน/คน/วัน (≈3.8 ลิตร) โดยครึ่งหนึ่งเป็นน้ำดื่ม อีกครึ่งใช้ปรุงอาหาร  และควรเลือก

• น้ำดื่มขวด
• น้ำดื่มที่มีแร่ธาตุหรืออิเล็กโทรไลต์เพื่อทดแทนเหงื่อ
• เก็บไว้ในที่ไม่ร้อน ไม่ตากแดด

หากจำเป็นต้องกรองน้ำเอง สามารถกรองน้ำ แล้วต้มให้เดือด หรือ กลั่น  ตามวิธีที่ใช้ในการออกค่ายหรือแคมป์ได้  ควรเตรียมอุปกรณ์ให้พร้อมก่อนเกิดภัยพิบัติ เพื่อการบริโภคน้ำอย่างปลอดภัย

6. คนอาศัยในพื้นที่เสี่ยงน้ำท่วม ควรให้ความสำคัญเป็นพิเศษกับเรื่องเหล่านี้

• อาหารกระป๋อง สามารถเก็บได้ดีกว่า ขวดแก้ว เพราะการปิดสนิทดีกว่า
• หากอาหารกระป๋องหรือขวดแก้วมีการสัมผัสน้ำท่วมเป็นเวลานาน จำทำให้เกิดสนิมหรือรอยชำรุด ไม่ควรนำมาบริโภค

7. สิ่งที่ควรซื้อเพิ่มก่อนเกิดเหตุ  หากมีการเตือนภัยล่วงหน้า 1–3 วัน ควรซื้อเพิ่มเติม เช่น

• ผักผลไม้เก็บทน (แอปเปิล มะนาว มะเขือเทศดิบ ฟักทอง)
• ขนมปังโฮลวีตหรือบะหมีกึ่งสำเร็จรูป
• ผลิตภัณฑ์เนื้อสัตว์แห้งที่เก็บได้นาน เช่น หมูหยอง ปลาหมึกแห้ง
• ของสดที่เก็บได้นานเมื่อแช่ในน้ำแข็ง
• บ้านที่มีทารกหรือผู้สูงอายุควรสำรองอาหารเฉพาะ เช่น นมผง อาหารบด หรือยาจำเป็นเพิ่มเติม

6. ข้อควรปฏิบัติพิเศษ

• บ้านที่อยู่ในเขตน้ำท่วมควรเลือกอาหารกระป๋อง เพราะทนทานต่อการปนเปื้อนมากกว่าบรรจุภัณฑ์แก้ว
• หากต้องอยู่ภายในอาคารโดยไม่มีไฟฟ้า อาจเตรียม Sterno (เตาแอลกอฮอล์กระป๋อง) เพื่ออุ่นอาหารปริมาณเล็กน้อย

Reference

• FEMA & American Red Cross. Food and Water in an Emergency.
• Krisinformation.se. “Food in a Crisis.”
• University of Georgia Extension. “Preparing an Emergency Food Supply: Short-term Food Storage.”
• Real Simple. "Emergency Foods and What to Buy Before a Natural Disaster."
• Swanson, B., Washington State University – Expert commentary on emergency nutrition.
• Andress, E., University of Georgia – Expert commentary on emergency food safety.